Του Κώστα Ράπτη
Ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα δεν χάνει ποτέ την ικανότητά του να εκιπλήσσει. Ωστόσο αυτή τη φορά υπερέβη εαυτόν με την εξαγγελία του ότι σκοπεύει να προχωρήσει στην ίδρυση “κυρίαρχου κράτους”, του μικρότερου στον κόσμο, σε μία έκταση 270 στρεμμάτων στα Τίρανα, η οποία θα παραχωρηθεί στην θρησκευτική κοινότητα των Μπεκτασήδων.
Ο Μπεκτασισμός αποτελεί (μαζί με το σουνιτικό Ισλάμ, την Ορθοδοξία και τον Καθολικισμό) το τέταρτο από τα βασικά θρησκευτικά δόγματα της Αλβανίας και ακολουθείται από το 5-10% του πληθυσμού. Από τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων μέχρι τον πατέρα του Εμβέρ Χότζα, η “πινακοθήκη” των σημαντικών Μπεκτασήδων στην αλβανική ιστορία είναι πολύ πλούσια.
Είναι μακραίωνη η παρουσία του Μπεκτασισμού στον βαλκανικό χώρο, συμπεριλαμβανομένου του ελλαδικού, όπου μέχρι τη δεκαετία του ’50 βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία ο “τεκές” των Φαρσάλων, με Αλβανούς δερβίσηδες, ενώ με το δόγμα αυτό σχετίζεται ένα τμήμα της μουσουλμανικής μειονότητας στα ορεινά της Δυτικής Θράκης, όπου ο “τεκές” της Ρούσας απέκτησε πρόσφατα διακριτή νομική προσωπικότητα.
Εκδοχή ετερόδοξου μυστικιστικού Ισλάμ με οργάνωση σουφικού “τάγματος”, ο μπεκτασισμός εν πολλοίς ταυτίζεται με τον αλεβιτισμό, ο οποίος στην Τουρκία ακολουθείται από το 20% του πληθυσμού, χωρίς να έχει κρατική αναγνώριση και στήριξη και φημίζεται για την ανεκτικότητά του (λ.χ. ως προς τον ρόλο των γυναικών, τη χρήση του χορού και της μουσικής στη λατρεία κτλ.) και την φανατική προσήλωσή του, για προφανείς λόγους, στο κοσμικό κράτος.
“Υιοθετώντας” τους Μπεκτασήδες, ο Αλβανός πρωθυπουργός επιδιώκει από τη μία να κολακεύσει ένα τμήμα του εκλογικού σώματος της Αλβανίας, με το οποίο παλιότερα (πριν εμπεδωθεί η πολιτική μονοκρατορία του Ράμα) είχε προνομιακή σχέση το κόμμα του μετέπειτα προέδρου της Αλβανίας Ιλίρ Μέτα, που λειτουργούσε ως “μπαλαντέρ” μεταξύ σοσιαλιστών και κεντροδεξιάς.
Όμως οι φιλοδοξίες του ηγέτη της γειτονικής χώρας εξαπλώνονται εκτός συνόρων – και δεν είναι τυχαίο ότι στη συγκεκριμένη εξαγγελία ο Ράμα προχώρησε κατά τη διάρκεια της τοποθέτησής του στην ετήσια Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Το στοίχημα του Αλβανού πρωθυπουργού είναι να εγκολπωθεί μια θρησκευτική κοινότητα χωρίς κρατικό πάτρωνα ώστε να κερδίσει πόντους στο παιχνίδι της “μαλακής ισχύος” και να εξισορροπήσει, τρόπον τινά, την εξάπλωση της επιρροής της Τουρκίας στη δική του χώρα, με αντίστοιχα ανοίγματα σε ένα σημαντικό τμήμα της τουρκικής κοινωνίας. Και όχι μόνο αυτής: πρόσφατες σχετικά είναι οι συγκρούσεις για το αν ο Μεγάλος Τεκές των Σκοπίων θα τεθεί υπό αλβανική ή τουρκική επιρροή.
Είναι αμφίβολο αν αυτό θα οδηγηθεί σε επιτυχία, όπως δείχνουν ήδη οι αντιδράσεις των τουρκικών αλεβιτικών οργανώσεων. Σε κάθε περίπτωση, αν ο Ράμα προσφέρει σε κάποιον “εκδούλευση”, αυτός δεν είναι ο Ερντογάν, αλλά μάλλον η Δύση, η οποία μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την προώθηση εναλλακτικών εκδοχών “ανεκτικού Ισλάμ”, καθώς μάλιστα τα σουφικά τάγματα τίθενται κατά τόπους υπό διωγμό από τους φανατικότερους σαλαφιστές.
Μάλιστα και στο εσωτερικό της Αλβανίας είναι διαδεδομένη η άποψη ότι ο δρόμος της χώρας προς την ΕΕ μένει κλειστός λόγω της σουνιτικής πλειοψηφίας, την οποία υπογραμμίζουν οι παρεμβάσεις μουσουλμανικών χωρών που στηρίζουν και χρηματοδοτούν κινήσεις συντηρητικής “ισλαμοποίησης” της κοινωνίας, με ανέγερση τεμενών και ίδρυση μεντρεσέδων κ.ο.κ.
Στην περίπτωση του Ράμα, ωστόσο, τα πράγματα οφείλουν να έχουν πάντα και μια περισσότερο πεζή εκδοχή. Δεδομένης της διαφθοράς και της ισχύος του οργανωμένου εγκλήματος στην Αλβανία, η δημιουργία στα Τίρανα ενός μικρο-κρατιδίου το οποίο θα εκδίδει διαβατήρια, θα έχει πιθανότατα την δική του κεντρική τράπεζα κ.ο.κ. είναι κάτι το οποίο θα όφειλε να σημάνει διεθνή συναγερμό. Πόσω μάλλον όταν επικεφαλής του κρατιδίου προορίζεται να τεθεί ο θρησκευτικός ηγέτης των Αλβανών Μπεκτασήδων, Μπαμπά Μόντι, κατά κόσμον Εντμόντ Μπραχίμαϊ, ο οποίος σε πρόσφατο σκάνδαλο τηλεφωνικών υποκλοπών αποκαλύφθηκε ενεχόμενος σε εκβιασμούς και σχέσεις με τη μαφία…
*Με ευχαριστίες στον θρησκειολόγο-ανθρωπολόγο ερευνητή Ιωάννη Μυλωνέλλη για τις πληροφορίες που προσέφερε.