Της Βάσως Αγγελέτου
Διπλή αναφορά στην τόνωση του ανταγωνισμού στον χρηματοπιστωτικό κλάδο έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από τη Θεσσαλονίκη ως απάντηση στο πρόβλημα της υποχρηματοδότησης και του αυξανόμενου κόστους δανεισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
“Θέλουμε να στηρίξουμε τον πέμπτο τραπεζικό πυλώνα. Θέλουμε να δώσουμε τη δυνατότητα για παροχή δανείων σε μη τραπεζικούς φορείς – είναι σημαντικό να έχουμε περισσότερο ανταγωνισμό στη χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων”, διαμήνυσε ο πρωθυπουργός, παραδεχόμενος ότι η πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα είναι “σχετικά περιορισμένη”.
Πράγματι, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες – Εθνική, Πειραιώς, Alpha, Eurobank – ελέγχουν το 94,6% των συνολικών τραπεζικών χορηγήσεων στη χώρα, με τις μη συστημικές τράπεζες να κατέχουν μερίδιο αγοράς 4,8% και τις συνεταιριστικές 0,5%, όπως αναφέρει η ΤτΕ στην Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας για το 2022.
Είσοδος μη τραπεζών στις χορηγήσεις
Το στίγμα των προθέσεων της κυβέρνησης στη διεύρυνση των χρηματοδοτήσεων έδωσε τον περασμένο Ιούλιο – λίγο μετά την ανάληψη του χαρτοφυλακίου του Υπουργείου Οικονομικών & Εθνικής Οικονομίας – και ο Κωστής Χατζηδάκης, ο οποίος υπογράμμισε την ανάγκη να “σπάσει το μονοπώλιο των τραπεζών” στη χορήγηση δανείων με την είσοδο μη τραπεζικών φορέων στη χορήγηση δανείων.
“Αυτό συμβαίνει ήδη εδώ και χρόνια στην Ευρωζώνη, όπου περισσότερα από ένα στα τέσσερα δάνεια δίνονται από “μη τράπεζες” όπως π.χ εταιρείες fintech, επενδυτικά funds και άλλους οργανισμούς που δεν έχουν λάβει τραπεζικές άδειες”, είχε διαμηνύσει τότε ο νέος υπουργός. Πηγές με γνώση των διαδικασιών εξηγούν στο Capital.gr ότι στους μη τραπεζικούς φορείς περιλαμβάνονται τόσο οι εταιρείες μικροπιστώσεων, όπως η άδεια που έχει λάβει το ΤΜΕΔΕ, όσο και εταιρείες παροχής πιστώσεων που αναχρηματοδοτούν υφιστάμενα ή ρυθμισμένα (κόκκινα) δάνεια.
Για τη δεύτερη κατηγορία, η ΤτΕ έχει εισηγηθεί βελτιωμένη νομοθεσία προς το ΥΠΕΘΟ με στόχο την αδειοδότηση των εταιρειών αυτών με στόχο την πρόσβαση σε χρηματοδότηση περισσότερων φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων. Σε αυτές περιλαμβάνονται και οι εταιρείες discounted payoff (DPO) οι οποίες είτε κουρεύουν τα κόκκινα δάνεια τα οποία επαναγοράζονται από τους δανειολήπτες, είτε προχωρούν σε πιο ευνοϊκές ρυθμίσεις με τους υπερχρεωμένους δανειολήπτες.
Ο πέμπτος τραπεζικός πυλώνας
Ο όρος “πέμπτος τραπεζικός πυλώνας” εισήχθη στη δημόσια συζήτηση στα τέλη του 2022, όταν το επιχειρηματικό σχήμα Μπάκος-Καϋμενάκης-Εξάρχου εισήλθε στο μετοχικό κεφάλαιο της Παγκρήτιας. Η είσοδος της Thrivest και στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της Attica Bank την άνοιξη του 2023 έφερε ακόμη πιο κοντά το σενάριο της συγχώνευσης των δύο μη συστημικών τραπεζών – υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα προηγηθεί η εξυγίανση του ισολογισμού τους από κόκκινα δάνεια συνολικού ύψους 4 δισ. ευρώ περίπου.
Το φιλόδοξο σχέδιο, το οποίο οι διοικήσεις των δύο τραπεζών έχουν θέσει ως στόχο υλοποίησης το 2024, υποστηρίζεται ένθερμα από την Τράπεζα της Ελλάδος που βλέπει στο σενάριο συγχώνευσης Παγκρήτιας-Attica μια διέξοδο βιωσιμότητας για τις δύο μη συστημικές τράπεζες.
Ο “πέμπτος τραπεζικός πυλώνας”, βέβαια, δεν περιορίζεται στα δύο ιδρύματα αλλά περιλαμβάνει και τις υπόλοιπες μη συστημικές τράπεζες που κάνουν σημαντικά αναπτυξιακά βήματα τα τελευταία χρόνια.
Σε αυτές περιλαμβάνεται και μια νέα, υγιής τράπεζα, η Optima Bank, η οποία προγραμματίζει την είσοδό της στο χρηματιστήριο στα τέλη Σεπτεμβρίου 2023 – μετά από τέσσερα χρόνια επιτυχημένης λειτουργίας. Επιπλέον, κινητικότητα παρατηρείται τους τελευταίους μήνες και στην “τράπεζα των εφοπλιστών”, την ABB, καθώς και σε συνεταιριστικές με επιτυχημένα business models όπως η Συνεταιριστική Καρδίτσας.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το μερίδιο αγοράς που ελέγχουν οι μικρότερες – πλην των συστημικών – τράπεζες δεν υπερβαίνει στην παρούσα συγκυρία το 5%, γεγονός που δεν αφήνει σημαντικά περιθώρια διαμόρφωσης των συνθηκών στον κλάδο, όπως τα επίπεδα των επιτοκίων καταθέσεων/δανείων ή το ύψος των χρεώσεων/προμηθειών.
Επίσης, παρά την εύλογη πρόθεση της κυβέρνησης να διευκολύνει την ενίσχυση του ανταγωνισμού στον τραπεζικό κλάδο μέσω των παραπάνω ενεργειών, πηγές της αγοράς διατυπώνουν στο Capital.gr επιφυλάξεις σχετικά με το κατά πόσο η αποτελεσματική λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος – προς όφελος του δανειολήπτη/καταθέτη – είναι ζήτημα άσκησης κυβερνητικών πολιτικών.
Αυτό που χρειάζεται, υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές, είναι η ενίσχυση των θεσμών που ελέγχουν κατά πόσο λειτουργεί ένας κλάδος σε καθεστώς πραγματικού ανταγωνισμού, όπως η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Υπενθυμίζεται ότι οι ενδείξεις άνευρου ανταγωνισμού και οι υποψίες για πρακτικές καρτέλ στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα αποτέλεσαν την αφορμή για έφοδο της Επιτροπής Ανταγωνισμού το 2019 στις συστημικές τράπεζες, τα αποτελέσματα της οποίας αναμένεται να ανακοινωθούν σύντομα.
Πέραν τούτου, αναφέρουν έμπειροι οικονομικοί παράγοντες, η εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού κλάδου είναι ζήτημα ελεύθερης αγοράς όπου δεν νοείται κυβερνητική παρέμβαση ή εξαγγελία. Κάτι που θα μπορούσε να γίνει προς αυτή την κατεύθυνση, όπως συμπληρώνουν οι ίδιες πλευρές, είναι η ενίσχυση του ρόλου των αναπτυξιακών τραπεζών, όπου η εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί να διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο όσον αφορά την πρόσβαση των επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση και ταυτόχρονα να κατευθύνει τη ρευστότητα στους τομείς/κλάδους που υπηρετούν την εθνική οικονομική πολιτική.