Της Αναστασίας Βαμβακά
Σε λίγες μέρες, ελληνική πολιτεία και ναυτιλιακή κοινότητα θα κληθούν να εφαρμοστούν το νέο ευρωπαϊκό κανονισμό που εντάσσει τον κλάδο στο σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Ρύπων (ETS) από 1.1.2024. Το αρμόδιο Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ήδη δημιουργήσει την ειδική διεύθυνση στην οποία θα καταγράφονται οι αναφορές κατανάλωσης από τις εταιρείες, οι οποίες στην συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν δημιουργήσει ήδη ειδική θυρίδα.
To EU ETS που εγκρίθηκε τον Απρίλιο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προβλέπει ότι η ναυτιλία θα υποχρεωθεί να πληρώσει για δικαιώματα που καλύπτουν το 40% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) το 2024, ποσοστό που θα αυξηθεί στο 70% το 2025 και στο 100% από το 2026. Το EU ETS ισχύει για φορτηγά και επιβατηγά πλοία άνω των 5.000 gt από το 2024 και υπεράκτια πλοία άνω των 5.000 gt από το 2027.
Με το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων Ρύπων να είναι μία ανοικτή διαπραγμάτευση αγοράς ρύπων, ήδη οι πιέσεις για το πότε και σε ποια τιμή θα αγοραστούν και καταβληθούν τα δικαιώματα έχουν ξεκινήσει μεταξύ των ναυτιλιακών εταιρειών και των ναυλωτών –κυρίως για τα συμβόλαια χρονοναύλωσης–, αφού τα δικαιώματα καταβάλλονται όταν αγοράζονται τα καύσιμα. Η ένταξη στο νέο σύστημα αυξάνει και την πολυπλοκότητα των νέων μακροπρόθεσμων ναυλώσεων, καθώς και την επαναδιαπραγμάτευση των υφιστάμενων συμβάσεων για να συμπεριλάβουν στοιχεία ETS.
Παρά το γεγονός ότι το ναυλοσύμφωνο της BIMCO προβλέπει την απόδοση των δικαιωμάτων κάθε μήνα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που οι ναυλωτές πιέζουν για παράταση στην καταβολή στους εφοπλιστές. Οι τιμές των δικαιωμάτων δεν είναι σταθερές και υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο αν δεν “αγοραστούν” στην ώρα τους, η ναυτιλιακή εταιρεία η οποία είναι υπεύθυνη απέναντι στον νόμο να “βρεθεί” αντιμέτωπη με “χρέη” που κανονικά θα πρέπει να καλύψει ο ναυλωτής.
Με την έναρξη ισχύος του ETS, οι ναυτιλιακές εταιρείες υποχρεούνται να παραδίδουν δικαιώματα σύμφωνα με το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα: 40% των επαληθευμένων εκπομπών που αναφέρθηκαν για το 2024, 70% των επαληθευμένων εκπομπών για το 2025 και 100% των επαληθευμένων εκπομπών για το 2026 και κάθε επόμενο έτος. Επίσης, οι χώρες της ΕΕ που έχουν επιβατηγά πλοία και προσεγγίζουν σε νησιά που δεν έχουν οδική ή σιδηροδρομική σύνδεση με την ηπειρωτική χώρα και πληθυσμό μικρότερο από 200.000 κατοίκους μπορούν να ζητήσουν εξαίρεση έως το 2030 από την εφαρμογή του ETS, όπως και έγινε για την ελληνική ακτοπλοΐα, αλλά εξαιρέθηκε η διαδρομή Πειραιάς- Κρήτη.
Εάν μέχρι το 2028 ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός ΙΜΟ δεν υιοθετήσει ένα παγκόσμιο μέτρο βασισμένο στην αγορά για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις θαλάσσιες μεταφορές, σύμφωνα με τους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού και τουλάχιστον σε επίπεδο συγκρίσιμο με το ETS της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εξετάσει το ενδεχόμενο αύξησης της απαίτησης του 50% για τα ταξίδια εκτός ΕΕ.
Το 2024 θα είναι το πρώτο έτος αναφοράς για την ναυτιλία στο πλαίσιο του ETS και τα δεδομένα ρύπων CO2, που συλλέγονται θα αποτελέσουν τη βάση για τον υπολογισμό των υποχρεώσεων που θα μεταφραστούν σε δικαιώματα εκπομπών στην ΕΕ (EUA), γνωστά και ως “πιστώσεις άνθρακα”. Το πρώτο σημείο νομικής συμμόρφωσης θα είναι στις 30 Σεπτεμβρίου 2025, όταν οι ναυτιλιακές εταιρείες πρέπει να παραδώσουν τις πιστώσεις άνθρακα για να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς ETS.
Αρχικά θα καλύψει τις εκπομπές CO2 και στη συνέχεια θα διευρυνθεί για να συμπεριλάβει εκπομπές μεθανίου και οξειδίων του αζώτου από το 2026. Όλες οι εκπομπές σε ταξίδια και λιμένες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και το 50% των εκπομπών στα ταξίδια προς ή από την Ευρώπη υπόκεινται στο ETS.
Σημαντικό κόστος
Η συμμόρφωση με το ETS θα συνεπάγεται σημαντικό κόστος καθώς από την πρώτη ημέρα του 2024 το πλοίο εκπέμπει ρύπους και αρχίζει να δημιουργεί χρηματοοικονομική έκθεση επειδή αυτές οι εκπομπές μεταφράζονται στην πραγματικότητα σε χρήματα. Ένας τόνος CO2 μεταφράζεται σε ένα επίδομα εκπομπών που πρέπει να αγοραστεί ή να αποκτηθεί με κάποιο τρόπο, και σήμερα, αυτό το ένα “δικαίωμα” κοστίζει περίπου 100 ευρώ (110 δολάρια).
Σύμφωνα με έκθεση του δανικού νηογνώμονα DNV, μέχρι το 2026, όταν το ETS είχε εφαρμοστεί πλήρως και θα καλύπτει το 100% των εκπομπών, το κόστος ανά ημέρα ανά πλοίο θα κυμαίνεται από 5.000 δολ. έως 20.000 δολ., ανάλογα με παράγοντες όπως ο τύπος του πλοίου, η ταχύτητά του και η τιμή του άνθρακα. Αυτοί οι αριθμοί σημαίνουν για την ναυτιλία περίπου 10 δισ. δολ. ετησίως σε αυτό το επίπεδο τιμών μέχρι το 2026.
Την ίδια στιγμή, επίναυλο σε όλες τις γραμμές από και προς την ΕΕ φέρνει για τα εμπορευματοκιβώτια. Σύμφωνα με την Alphaliner, περισσότερο από το 37% του παγκόσμιου στόλου των πλοίων μεταφοράw εμπορευματοκιβωτίων συνολικήw μεταφορικής ικανότητας 10,5 εκατ. εμπορευματοκιβωτίων επηρεάζονται από την εξέλιξη αυτή Ο επίναυλος θα κυμαίνεται μεταξύ 11-23 ευρώ στη γραμμή από Ασία για Μεσόγειο 20-28 ευρώ από Ασία για Βόρεια Ευρώπη, 24-46 ευρώ από Ευρώπη για Βόρεια Αμερική και 16-35 ευρώ για εσωτερικά δρομολόγια εντός της ΕΕ.