Του Κώστα Ράπτη
Ο Μαγτιμγκουλί Πιραγκί (1724-1807) δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στο δυτικό ακροατήριο. Είναι όμως ιδιαιτέρως σεβαστός σε μια μεγάλη ακτίνα της Ευρασίας, ως ποιητής, ταξιδευτής και σούφι μυστικός. Θεωρούμενος ως πατέρας της τουρκμενικής λογοτεχνίας ο Μαγτιμγκουλί γεννήθηκε στο Γκολεστάν του σημερινού Ιράν, ως υπήκοος της περσικής αυτοκρατορίας των Σαφαβιδών, διακρίθηκε για τις θεολογικές του γνώσεις, περιηγήθηκε όλη την περιοχή από το Αζερμπαϊτζάν μέχρι την Ινδία και υπήρξε εκφραστής του πόθου των τουρκμενικών νομαδικών φυλών να συγκροτήσουν δική τους πολιτική οντότητα. Η μορφή του κοσμεί παλαιότερα σοβιετικά γραμματόσημα και το σημερινό τουρκμενικό χαρτονόμισμα των δέκα μανάτ, το όνομά του έχει δοθεί σε κεντρική λεωφόρο της Ασγκαμπάτ και στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Τουρκμενιστάν, ενώ μνημεία του βρίσκονται στη Μόσχα, το Κίεβο, την Αστάνα, την Τασκένδη, το Άστραχαν, τη Χίβα και την Άγκυρα. Τον περασμένο Μάιο, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 300 χρόνια από τη γέννησή του, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ανδριάντα του Μαγτιμγκουλί ύψους 60 μέτρων στην Ασγκαμπάτ.
Η θρυλική αυτή μορφή της Κεντρικής Ασίας φέρνει όμως πιο κοντά και πολιτικούς ηγέτες – σε μία συγκυρία πρωτοφανών γεωπολιτικών εντάσεων.
Την Παρασκευή ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν πρόκειται να επισκεφθεί την πρωτεύουσα του Τουρκμενιστάν για να συμμετάσχει στο Διεθνές Φόρουμ “Διασύνδεση των Καιρών και των Πολιτισμών – Η Βάση της Ειρήνης και της Ανάπτυξης” το οποίο είναι αφιερωμένο στα 300 χρόνια από τη γέννηση του Μαγτιμγκουλί.
Δεν είναι η επιθυμία να συναντηθεί με την ηγεσία του Τουρκμενιστάν που φέρνει τον Πούτιν στην πρωτεύουσα της ιδιόμορφης, πεισματικά ουδέτερης πρώην σοβιετικής δημοκρατίας. Άλλωστε ο Τουρκμένος πρόεδρος Σερντάρ Μπερντιμουχαμέντοφ (διάδοχος του πατέρα του Γκουρμπανγκούλι, νυν προέδρου της Εθνοσυνέλευσης) βρισκόταν στη Μόσχα μόλις τη Δευτέρα και την Τρίτη, με την ευκαιρία της συνόδου των αρχηγών κρατών της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών.
Το πραγματικά μεγάλο γεγονός το οποίο θα λάβει χώρα την Παρασκευή στο περιθώριο του φόρουμ της Ασγκαμπάτ θα είναι η συνάντηση του ενοίκου του Κρεμλίνου με τον Ιρανό ομόλογό του Μασούντ Πεζεσκιάν, που και αυτός θα τιμήσει τη μνήμη του Μαγτιμγκουλί.
Είναι φαινομενικώς παράδοξη η… αδημονία των Πούτιν και Πεζεσκιάν να συναντηθούν επί τουρκμενικού εδάφους, ενώ θα έχουν την δυνατότητα να συμμετάσχουν αμφότεροι στην σύνοδο κορυφής της (διευρυμένης πλέον) Ομάδας BRICS στο Καζάν της Ρωσίας, προτού εκπνεύσει ο Οκτώβριος, ακριβέστερα στις 22-24 του μηνός.
Αλλά βέβαια οι καιροί είναι πονηροί, καθώς η ευρύτερη περιοχή με κομμένη την ανάσα περιμένει να δει ποια θα είναι τα αντίποινα που προαναγγέλλει το Ισραήλ ότι θα εξαπολύσει εναντίον του Ιράν για τις ιρανικές πυραυλικές επιθέσεις της 1ης Οκτωβρίου στην ισραηλινή επικράτεια.
Ό,τι και αν συμβεί, θα είναι βέβαια σε συντονισμό (όχι μόνο πολιτικό αλλά και επιχειρησιακό) με τις ΗΠΑ. Και επ’ αυτού επικρατεί εικόνα σύγχυσης, καθώς η κυβέρνηση Μπάιντεν δηλώνει (ή επιδιώκει να εμφανίζεται) επιφυλακτική απέναντι σε οποιοδήποτε ισραηλινό πλήγμα, λ.χ. στις πυρηνικές ή πυραυλικές εγκαταστάσεις του Ιράν, το οποίο θα τροφοδοτούσε σπιράλ περαιτέρω κλιμάκωσης. Όλα αυτά έμελλε να αποσαφηνισθούν στις επαφές που θα είχε ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ σήμερα στην Ουάσιγκτον. Όμως το ταξίδι του, πολύ χαρακτηριστικά, ακυρώθηκε και η συνεννόηση των δύο πλευρών μεταφέρθηκε σε ανώτερο επίπεδο, ήτοι στην τηλεφωνική επικοινωνία που ανακοινώθηκε ότι θα έχουν ο Τζο Μπάιντεν και ο Βενιαμίν Νετανιάχου.
Τηλεφωνική επικοινωνία επιδίωξε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ήδη από την παραμονή των ιρανικών επιθέσεων, και με τον Πούτιν, αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Ο ένοικος του Κρεμλίνου επιδεικτικά “γκριζάρει” την εικόνα των “θερμών προσωπικών σχέσεων” με τον Νετανιάχου, ενώ, σε ένα άλλο βήμα πολύ ενοχλητικό για την ισραηλινή πλευρά, κάλεσε το πλήθος των ομογενών του που ζουν στο Ισραήλ να το εγκαταλείψουν για λόγους ασφαλείας. Αλλά η στροφή αυτή είναι κατανοητή στο φόντο και της επίθεσης που δέχθηκε η περιοχή της ρωσικής βάσης του Χμέιμιμ στη Συρία.
Μένει να φανεί αν ο Πούτιν επιλέγει να συνταχθεί εμφανέστερα στο πλευρό του Ιράν, με στόχο να ανακόψει, στέλνοντας τα κατάλληλα μηνύματα στη Ουάσιγκτον, την πορεία του μεσανατολικού-κεντρασιατικού υπογαστρίου της Ρωσίας προς την άβυσσο. Άλλωστε, η Ισλαμική Δημοκρατία, που καταγγέλλεται ότι προμηθεύει την Μόσχα με drones, είναι πολύτιμη για την ρωσική πολεμική προσπάθεια στην Ουκρανία.
Σημειωτέον ότι η 1η Οκτωβρίου βρήκε τον Ρώσο πρωθυπουργό Μιχαήλ Μισούστιν στην Τεχεράνη, προφανώς για συνομιλίες επί οικονομικών θεμάτων, που αποτελούν το κατεξοχήν χαρτοφυλάκιό του. Ωστόσο, ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες θέλουν και τον γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας της Ρωσίας (και μέχρι πρότινος υπουργό Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού) να επισκέπτεται το τελευταίο διάστημα το Ιράν δύο φορές.
Τα σενάρια που τροφοδοτούν αυτές οι κινήσεις αφορούν πιθανή αποστολή στο Ιράν αμυντικού οπλισμού, όπως τα αντιπυραυλικά συστήματα S-400 ή το σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου και παρεμβολών “Murmansk-BN”. Το βέβαιο είναι ότι οι δύο χώρες επεξεργάζονται αμυντικό σύμφωνο, το οποίο πιθανολογούνταν ότι θα υπογραφεί στο Καζάν.