Ένα σημαντικό πλήγμα δέχθηκε την Τρίτη ο τεχνολογικός κολοσσός Apple, καθώς έχασε τη δικαστική μάχη με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την καταβολή ποσού 13 δισ. ευρώ σε αναδρομικούς φόρους που γλίτωσε λόγω του ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος της Ιρλανδίας, στο πλαίσιο της προσπάθειας της ευρωπαϊκής αρχής ανταγωνισμού να καταστείλει τις φορολογικές συμφωνίες μεταξύ πολυεθνικών επιχειρήσεων και κάποιων χωρών της ΕΕ.
Στους “ηττημένους” αυτής της δικαστικής υπόθεσης συγκαταλέγεται και η Ιρλανδία, η οποία ωστόσο πρόκειται να κερδίσει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, που αφενός προσπάθησε να αποφύγει, αφετέρου τώρα δεν ξέρει πώς να το ξοδέψει, σημειώνει ο Guardian. Όπως εύγλωττα αναφέρει μάλιστα το βρετανικό μέσο ενημέρωσης, το αποτέλεσμα “είχε μια σουρεαλιστική χροιά: ο νικητής έκλαψε και ο ηττημένος κέρδισε 13 δισ. ευρώ”.
Η Μαργκρέτε Βεστάγκερ, επικεφαλής της ΕΕ για θέματα ανταγωνισμού, είχε δώσει έναν δεκαετή αγώνα για να περιορίσει τα αμφιλεγόμενα φορολογικά προνόμια της Apple στην Ιρλανδία και την Τρίτη το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης της έδωσε μια εμφατική νίκη. “Ήμουν έτοιμη να αντιμετωπίσω την ήττα, αλλά ήταν η νίκη που με έκανε να κλάψω”, δήλωσε.
Το δικαστήριο αποφάσισε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε δίκιο όταν απαίτησε το 2016 να επιστραφούν 13 δισ. ευρώ από “παράνομα” φορολογικά προνόμια της Apple, επειδή αυτά έδιναν αδίκως στην κατασκευάστρια του iPhone ανταγωνιστική πλεονεκτική θέση.
Σύμφωνα με τον Guardian, η 80σέλιδη απόφαση των Βρυξελλών άφησε την ιρλανδική κυβέρνηση με έναν τεράστιο οικονομικό θησαυρό, ισοδύναμο με περίπου το 14% των συνολικών ετήσιων δημόσιων δαπανών – έσοδα που ωστόσο… δεν ήθελε και που είχε παλέψει σκληρά να αποφύγει.
Η Apple, από την πλευρά της, εξέφρασε δυσαρέσκεια, γνώρισε μια μικρή πτώση – οι μετοχές της έπεσαν κατά 0,5% την Τρίτη – και στη συνέχεια επέστρεψε στην πορεία της προς τα κέρδη.
Η απόφαση πάντως αναμένεται να εξεταστεί εξονυχιστικά σε εταιρικές έδρες, κυβερνητικά γραφεία και από ακτιβιστές, για περισσότερα συμπεράσματα αναφορικά με τη φορολογική δικαιοσύνη ανά τον κόσμο και για πιθανές επιπτώσεις σε άλλες πολυεθνικές.
Για την Ιρλανδία πάντως, συνεχίζει το βρετανικό μέσο, το διακύβευμα είναι ιδιαίτερα υψηλό, καθώς η χώρα βασίζεται στις φορολογικές εισπράξεις από μια χούφτα πολυεθνικών για να χρηματοδοτεί τις δημόσιες δαπάνες και τα πλεονάσματα του προϋπολογισμού της. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ήταν πρόθυμη να παραιτηθεί από τα 13 δισ. δολάρια για να υποστηρίξει αυτό το σύστημα. Ενώ προσπαθεί να ενισχύσει την ελκυστικότητά της για τους γίγαντες της τεχνολογίας και της φαρμακευτικής, το Δουβλίνο πρέπει τώρα να αποφασίσει τι να κάνει με αυτόν τον “ματωμένο” θησαυρό που έχει προκαλέσει κατηγορίες, αμηχανία και ενθουσιασμό.
Η διευθέτηση που βρίσκεται στο επίκεντρο της απόφασης αυτής της εβδομάδας, η λεγόμενη “διπλή Ιρλανδία”, καταργήθηκε υπό την πίεση της ΕΕ το 2014. Ωστόσο, καταργήθηκε σταδιακά για άλλους ωφελούμενους της φορολογικής αυτής “τρύπας” όπως η Google και η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook, και έκλεισε οριστικά το 2020.
Η διευθέτηση αυτή ήταν χαρακτηριστική των περίπλοκων εταιρικών δομών που έχουν προκαλέσει την οργή ρυθμιστικών αρχών και φορολογικών ακτιβιστών τις τελευταίες δεκαετίες και που εκμεταλλεύονταν οι πολυεθνικές. Για παράδειγμα, μια πολυεθνική διοχέτευε αφορολόγητα έσοδα σε μια ιρλανδική θυγατρική, η οποία στη συνέχεια μετέφερε τα χρήματα σε άλλη εταιρεία εγγεγραμμένη στην Ιρλανδία αλλά φορολογούμενη αλλού (εξ ου και “διπλή Ιρλανδία”) – για παράδειγμα στο φορολογικό παράδεισο των Βερμούδων.
Ωστόσο, η απόφαση για την Apple αφορά μια διαφορετική εποχή. Οι ειδικοί λένε ότι το φορολογικό περιβάλλον για μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες και άλλες πολυεθνικές έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ένας φορέας χάραξης πολιτικής με έδρα το Παρίσι, τα μέλη του οποίου περιλαμβάνουν τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή μιας προσπάθειας αναδιάρθρωσης του παγκόσμιου φορολογικού πλαισίου, η οποία περιλαμβάνει την εισαγωγή ελάχιστου εταιρικού φορολογικού συντελεστή 15% για τις μεγάλες πολυεθνικές.
Αυτό σημαίνει ότι η Ιρλανδία αναγκάζεται να καταργήσει την κεντρική φορολογική της πολιτική του συντελεστή 12,5% για μεγάλες εταιρείες όπως η Apple, η Google, η IBM, η Microsoft και η Meta, που έχουν σημαντικές δραστηριότητες στη χώρα. Ο συντελεστής 12,5% θα συνεχίσει να εφαρμόζεται για μικρότερες εταιρείες στην Ιρλανδία.
Η απόφαση για την Apple είναι “καθαρά ένα ιστορικό ζήτημα”, λέει ο Ρόμπερτ Ντέβερ, συνεργάτης για θέματα φορολογίας στην εταιρεία δικηγόρων Pinsent Masons με έδρα το Δουβλίνο. Ο Ντέβερ λέει ότι η κατάσταση στην Ιρλανδία, η οποία θεωρείτο φορολογικός παράδεισος για τις τεχνολογικές εταιρείες, έχει αλλάξει σημαντικά. Εκτός από την κατάργηση της τακτικής της διπλής Ιρλανδίας και την εισαγωγή συντελεστή 15%, η Ιρλανδία έχει εφαρμόσει την οδηγία της ΕΕ κατά της φοροαποφυγής και έχει ενισχύσει τους κανόνες για τη μεταβίβαση κερδών – μια τεχνική που χρησιμοποιείται από πολυεθνικές για τη μεταφορά κερδών μεταξύ χωρών.
Παρ’ όλα αυτά, λέει ο Ντέβερ, η απόφαση του Δικαστηρίου προκαλεί αμηχανία, δεδομένου ότι επιβεβαιώνει πως η Ιρλανδία είχε παράσχει στην Apple παράνομη κρατική ενίσχυση. Επισημαίνει πάντως πως η Ιρλανδία παραμένει ελκυστική για τη Silicon Valley και άλλες πολυεθνικές λόγω του φορολογικού καθεστώτος της, το οποίο εξακολουθεί να είναι δελεαστικό σε άλλους τομείς, όπως οι φοροαπαλλαγές για την έρευνα και ανάπτυξη. Επίσης, προσελκύονται από ορισμένα θεμελιώδη πλεονεκτήματα της χώρας: το γεγονός ότι διαθέτει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, ισχυρό νομικό σύστημα, είναι αγγλόφωνη και μέλος της ΕΕ.
Η φορολογία, όμως, είναι πλέον λιγότερο αποτελεσματικό εργαλείο για χώρες όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο που προσέλκυαν πολυεθνικές για την τόνωση των οικονομιών τους.
“Οι κανόνες που έρχονται αποσκοπούν στη δημιουργία ενός πιο ισότιμου πεδίου ανταγωνισμού, ώστε να μην υπάρχουν χώρες που μπορούν να “αγοράζουν” επενδύσεις με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές”, λέει η Μισέλ Σλόαν, φορολογική συνεργάτης στην εταιρεία δικηγόρων RPC. “Τα πράγματα έχουν προχωρήσει πολύ από την υπόθεση της Apple”.
Ακόμα κι έτσι, η ιρλανδική κυβέρνηση έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα λόγω της καταδικασμένης προσπάθειάς της να επιτρέψει στην Apple να κρατήσει τα 13 δισ. ευρώ.
Καθώς μπαίνει σε προεκλογική περίοδο, ο κυβερνών κεντροδεξιός συνασπισμός αντιμετωπίζει αντίρροπες πιέσεις σχετικά με το τι πρέπει να κάνει με αυτό το κέρδος. Κάποιοι προτείνουν να δαπανηθούν για στέγαση και υποδομές, άλλοι προτείνουν την εκπαίδευση και την ανακούφιση της φτώχειας. Μερικοί λένε ότι θα πρέπει να διοχετευθούν σε κρατικά επενδυτικά ταμεία ή να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του εθνικού χρέους. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Σάιμον Χάρις, δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα “σκεφτεί για ένα σύντομο διάστημα” πριν αποφασίσει.
