Του Κώστα Ράπτη
Το καλοκαίρι του 1914, μετά τη δολοφονία του Αυστριακού διαδόχου στο Σαράγεβο, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις βρέθηκαν, από παγίδευση στις διατυπωμένες θέσεις τους και από λανθασμένη εκτίμηση της καθεμιάς ως προς τις αντιδράσεις των υπολοίπων, να οδηγούνται υπνοβατώντας σε μια μοιραία πανευρωπαϊκή πολεμική σύγκρουση που καμιά τους δεν ήθελε. Κατά αντίστοιχο τρόπο, ο πάντοτε γλαφυρός Τύπος της Ιταλίας κάνει λόγο τα τελευταία δύο 24ωρα για “ιταλικό Σαράγεβο”: ήτοι για μια πιθανή “καραμπόλα” που από κακό υπολογισμό των κομμάτων απειλείται να οδηγήσει σε “πολιτικό ατύχημα” – του οποίου, όμως, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι επίσης πανευρωπαϊκές και όχι περιορισμένες στην εγχώρια σκηνή.
Ήδη οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων και τα spreads τους από τα γερμανικά πήραν την ανιούσα, καθώς οι αγορές με μεγάλη νευρικότητα αντιμετωπίζουν την κυβερνητική κρίση που ξέσπασε στην τρίτη μεγαλύτερη (και περισσότερο ευάλωτη) οικονομία της Ευρωζώνης.
Το “ατύχημα” δεν είναι απαραίτητο να προκύψει στο άμεσο μέλλον. Άλλωστε, οι περίπλοκες “χορογραφίες” των ιταλικών κομμάτων, που εν μέσω έντονου πολιτικού “δράματος” καταλήγουν απλώς σε άλλον έναν οικείο συμβιβασμό, είναι πολύ ιταλική υπόθεση. Και η εμβληματική φράση “πρέπει να αλλάξουν όλα για να μην αλλάξει τίποτε” γράφτηκε και αυτή στα ιταλικά – στον “Γατόπαρδο” του Τομάζι ντι Λαμπεντούζα.
Όμως ούτως ή άλλως το μέλλον… δεν διαρκεί πολύ. Η Ιταλία έχει ήδη εισέλθει στον τελευταίο χρόνο της κοινοβουλευτικής τετραετίας και το ραντεβού με την κάλπη δεν αργεί. Οι προσπάθειες για διάσωση ή αντικατάσταση της κυβέρνησης Ντράγκι αφορούν απλώς τη διαχείριση της επόμενης χειμερινής σεζόν (εξαιρετικά κρίσιμης ασφαλώς εν μέσω γεωπολιτικής, ενεργειακής και οικονομικής κρίσης), αλλά στο φόντο ολοένα και μεγαλύτερης αβεβαιότητας πέραν αυτής.
Οι ισχύοντες πολιτικοί συσχετισμοί έχουν ημερομηνία λήξης, εφόσον τη δημοσκοπική πρωτιά έχει κατακτήσει το αντιπολιτευόμενο ακροδεξιό κόμμα των Αδελφών της Ιταλίας υπό την Τζόρτζια Μελόνι και καμία πολιτική προσωπικότητα δεν έχει το βάρος του Μάριο Ντράγκι, ο οποίος εμφανίσθηκε ως Παράκλητος στην κατακερματισμένη ιταλική πολιτική ζωή, με “ειδική αποστολή” την προώθηση μεταρρυθμίσεων που δεν θα ήθελε να επωμισθεί κανένα επιμέρους κόμμα.
Ο ίδιος αυτός πρωθυπουργός επέλεξε προχθές το βράδυ, μετά την αποχή του συγκυβερνώντος κόμματος των Πέντε Αστέρων από ψηφοφορία στη Γερουσία επί νομοσχεδίου για την ενίσχυση των νοικοκυριών, να υποβάλει στον Πρόεδρο της Ιταλικής Δημοκρατίας, Σέρτζιο Ματαρέλα, την παραίτησή του, η οποία και δεν έγινε αποδεκτή. Υποχρεώνεται, έτσι, ο κυβερνητικός συνασπισμός να ζητήσει την ερχόμενη Τετάρτη ψήφο εμπιστοσύνης από το Κοινοβούλιο, με ανοιχτό το ερώτημα κατά πόσον θα συνεχίσουν την κοινή πορεία τους όλα τα συγκυβερνώντα κόμματα, αλλά και ο ίδιος ο πρωθυπουργός.
Ο 74χρονος Ντράγκι δεν είναι πολιτικός καριέρας και έχει κάθε κίνητρο να εγκαταλείψει το σκάφος εάν διαπιστώσει ότι δεν πληρούνται οι δικοί του όροι για να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Στο φόντο αυτό, η υποβολή παραίτησης μπορεί να ερμηνευθεί και ως εκβιασμός προκειμένου να επιβεβαιωθούν αυτοί οι όροι και να τερματισθεί η εσωτερική αντιπολίτευση από το Κίνημα Πέντε Αστέρων του πρώην πρωθυπουργού Τζουζέπε Κόντε. Οι τελευταίες διαρροές, πάντως, θέλουν την απόφαση παραίτησης του Ντράγκι να είναι αμετάκλητη.
Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση Ντράγκι στηρίζεται σε μια ευρεία πλειοψηφία, που περιλαμβάνει από το λαϊκιστικό κίνημα των Πέντε Αστέρων και την ακροδεξιά Λέγκα του Μάριο Σαλβίνι μέχρι την ευρωπαϊστική κεντροαριστερά του Δημοκρατικού Κόμματος και τη Φόρτσα Ιτάλια του ακατάβλητου Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Όλοι αυτοί ενώνονται από την επιθυμία συμμετοχής στη νομή της εξουσίας, και κυρίως από τον φόβο της Μελόνι, και δεν έχουν λόγους να επισπεύσουν την εκλογική αναμέτρηση.
Επιπλέον, ως πρώην πρόεδρος της ΕΚΤ, ο Ντράγκι αποτελεί ένα πρόσωπο εμπιστοσύνης για τις Βρυξέλλες, τη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο, αλλά και έναν δυνάμει σύμμαχο για τον Εμανουέλ Μακρόν στην επιδίωξη μονιμότερων ρυθμίσεων για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής οικονομικής ενοποίησης. Η δε Ιταλία, ως ο μεγαλύτερος αποδέκτης, είναι η χώρα στην οποία κρίνεται η επιτυχία του Ταμείου Ανάπτυξης, αλλά είναι και ο μεγάλος πονοκέφαλος της ΕΚΤ, στον βαθμό που οι πληθωριστικές πιέσεις επιβάλλουν νομισματική περιστολή, η οποία με τη σειρά της φέρνει και πάλι στο προσκήνιο την απειλή του ιταλικού χρέους.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι ο Ντράγκι υπήρξε εξαιρετικά “στρατευμένος” (τουλάχιστον φραστικά) στην υπόθεση της υπεράσπισης της Ουκρανίας και στη λήψη μέτρων κατά της Ρωσίας, όπως η προτεινόμενη θέσπιση “οροφής” στην τιμή των εισαγόμενων ρωσικών υδρογονανθράκων. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι πριν και από την ψηφοφορία παροχής εμπιστοσύνης της Τετάρτης ο Ντράγκι θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στην Αλγερία, σε αναζήτηση νέων πηγών τροφοδοσίας σε φυσικό αέριο.
Η αποχώρησή του από το προσκήνιο, λίγο μετά από την πτώση του Μπόρις Τζόνσον στη Βρετανία και τον πολιτικό ακρωτηριασμό του Μακρόν στις γαλλικές βουλευτικές εκλογές, είναι ενδεικτική της αποδυνάμωσης των ευρωπαϊκών ηγεσιών.
Η πίεση στους Πέντε Αστέρες – Το δίλημμα του Σαλβίνι
Ήδη με πρωτεργάτη τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι οι δυνάμεις της πλειοψηφίας τονίζουν ότι προσβλέπουν σε μια κυβέρνηση “Ντράγκι 2”. Αλλά το “ατύχημα” δεν θα πρέπει καθόλου να αποκλεισθεί.
Τα σενάρια που θα κριθούν, συνεπώς, μέχρι την Τετάρτη ξεκινούν από την επανεκκίνηση του κυβερνητικού συνασπισμού υπό την ίδια ή μικρότερη βάση στήριξης, με πρωθυπουργό τον Ντράγκι ή τον βετεράνο Τζουλιάνο Αμάτο, και φτάνουν μέχρι την προκήρυξη πρόωρων εκλογών το φθινόπωρο – δηλ. την εποχή που η χώρα θα έπρεπε κανονικά να εκπονεί τον νέο της Προϋπολογισμό. Είναι αυτό το τελευταίο στοιχείο που τροφοδοτεί τις εκκλήσεις να δοθεί οπωσδήποτε παράταση ζωής στην παρούσα Βουλή.
Οι Πέντε Αστέρες δελεάζονται από την προοπτική να περάσουν στην αντιπολίτευση, καθώς εμβληματικά για τους ίδιους μέτρα, όπως η καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, δεν γίνονται δεκτά από τον Ντράγκι. Επιπλέον, εξέρχονται από τη δική τους εσωκομματική κρίση, καθώς η υπό τον υπουργό Εξωτερικών Λουίτζι ντι Μάιο πτέρυγα εγκατέλειψε το κόμμα, ιδρύοντας τον σχηματισμό “Μαζί για το Μέλλον” (κατά τις διαδόσεις, με ενθάρρυνση από τον Ντράγκι) και φλερτάροντας το δημοσκοπικά ενισχυμένο Δημοκρατικό Κόμμα για τη δημιουργία κεντροαριστερού ευρέος μετώπου.
Ο ευρισκόμενος σε εξίσου άβολη θέση Σαλβίνι, που χάνει τον ενδοπαραταξιακό ανταγωνισμό με τη Μελόνι, δηλώνει ότι θα εξαρτήσει τη δική του παραμονή στον κυβερνητικό συνασπισμό από αυτήν των Πέντε Αστέρων. Έχει, άλλωστε, φροντίσει και αυτός να καταστήσει εμφανή την παρουσία του, εγείροντας διαφωνίες εντός της πλειοψηφίας σε θέματα όπως η προτεινόμενη αυτόματη πολιτογράφηση των παιδιών μεταναστών που συμπληρώνουν πέντε χρόνια φοίτησης στο ιταλικό εκπαιδευτικό σύστημα. Βρίσκεται, συνεπώς, μεταξύ σφύρας και άκμονος και δεν αποκλείεται αυτός να αποτελέσει τον καταλύτη των όποιων εξελίξεων.