Μαθαίνουμε το παλαιστινιακό σινεμά μέσα από 7 καθοριστικές ταινίες

Η Κάρολ Σανσούρ, καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου, γράφει για τα φιλμ που πρέπει να δουν όσοι ενδιαφέρονται για την κινηματογραφία της χώρας.

Με αφορμή τη διεξαγωγή του 3ου Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου (17-20/10) που βρίσκεται προ των πυλών, η καλλιτεχνική διευθύντρια Κάρολ Σανσούρ μοιράζεται με το “α” μια λίστα επτά ταινιών που αποτελούν μια ιδανική εισαγωγή στο παλαιστινιακό σινεμά.

Όπως σημειώνει σχετικά η κ. Σανσούρ: “Το σινεμά της Παλαιστίνης είναι κάτι περισσότερο από ένα αφηγηματικό μέσο – αποτελεί μια αντανάκλαση της αντοχής, της ταυτότητας και της ιστορίας του παλαιστινιακού λαού. Στο πέρασμα του χρόνου, οι Παλαιστίνιοι σκηνοθέτες χρησιμοποίησαν τον κινηματογράφο για να καταγράψουν τον πολιτικό αγώνα, να εξερευνήσουν την έννοια της ταυτότητας και να μοιραστούν την παλαιστινιακή εμπειρία όντας αντιμέτωποι με την κατοχή και τη διασπορά. Ο παρακάτω κινηματογραφικός οδηγός αναδεικνύει επτά κομβικές ταινίες, καθεμία από τις οποίες έχει σκηνοθετηθεί από εμβληματικούς Παλαιστίνιους δημιουργούς, φέρνοντας στο φως την εξέλιξη του παλαιστινιακού σινεμά από τις πιο πολιτικοποιημένες ρίζες του στη μοντέρνα πολύπτυχη μορφή αφηγήσεων που υιοθετεί. Η λίστα που ακολουθεί αποδεικνύει την ευρεία ποικιλία του παλαιστινιακού σινεμά, από την αρχή της ύπαρξής του που επικεντρωνόταν στα πολιτικά ντοκιμαντέρ, ως το σήμερα και τις πιο προσωπικές αφηγήσεις. Μέσα από αυτή την πληθωρική ποικιλία, λοιπόν, οι σκηνοθέτες έχουν καταγράψει την παλαιστινιακή εμπειρία μαχόμενοι ενάντια στον κίνδυνο του πολιτισμικού αφανισμού, διατυπώνοντας τη σημασία της παλαιστινιακής ταυτότητας. Καθώς οι Παλαιστίνιοι σκηνοθέτες προοδεύουν και προτείνουν νέες ιδέες, οι μαρτυρίες τους παραμένουν αναπόσπατο κομμάτι της παγκόσμιας κινηματογραφικής σκηνής, αντανακλώντας τις περίπλοκες πραγματικότητες των ανθρώπων της πατρίδας τους. Κάθε ταινία προσφέρει και μια ξεχωριστή ματιά σε διαφορετικές πλευρές του παλαιστινιακού βιώματος, άρρηκτα συνδεδεμένες με αυτό που καταλαβαίνουμε ως παλαιστινιακή ταυτότητα”.

Επτά must-see ταινίες του παλαιστινιακού σινεμά:

“They Do Not Exist” (Μουσταφά Αμπού Αλί, 1974)
“Ταινία που θεωρείται πρωτοποριακή για το παλαιστινιακό σινεμά και μία από τις πρώτες που απάρτισαν το Σύνδεσμο Παλαιστινιακού Κινηματογράφου (ΣΠΚ), το ντοκιμαντέρ γυρίστηκε αμέσως μετά τον ισραηλινό βομβαρδισμό του προσφυγικού καταυλισμού Ναμπατίεχ στο Λίβανο. Η ταινία απεικονίζει ανεπιτήδευτα και άμεσα τις δοκιμασίες των Παλαιστινίων προσφύγων μέσα από την εύστοχη ματιά του Αμπού Αλί. Το ντοκιμαντέρ χρησιμοποιεί πραγματικό υλικό μέσα από τον καταυλισμό, αλλά και μαρτυρίες των εκτοπισμένων, συμπυκνώνοντας τον εκτεταμένο αγώνα των Παλαιστινίων για επιβίωση και αντίσταση την απόπειρα διαγραφής της ταυτότητάς τους. Αυτή η ταινία, μαζί με άλλες του ΣΠΚ, υπήρξαν καθοριστικές στη χρήση του κινηματογράφου ως εργαλείου ακτιβισμού και εκφοράς πολιτικού λόγου”.

“Wedding in Galilee” (Μισέλ Κλεϊφί, 1987)
“Ένα από τα ορόσημα του παλαιστινιακού κινηματογράφου, η πρώτη ταινία που έλαβε διεθνή αναγνώριση. Αφηγείται την ιστορία ενός παλαιστινιακού χωριού υπό ισραηλινή κατοχή, όπου ο αρχηγός της τοπικής κοινότητας ζητά άδεια από τους Ισραηλινούς ώστε να τελεστεί μια γαμήλια γιορτή. Καθώς οι κάτοικοι προσπαθούν να προστατέψουν και να διατηρήσουν την πολιτιστική κληρονομιά τους υπό το πλαίσιο της κατοχής, παράλληλα απογυμνώνονται οι διαρκές τριβές μεταξύ της καταπίεσης, της αντίστασης και την προάσπιση της παράδοσης. Η ταινία χρησιμοποιεί ρηξικέλευθα μια μίξη συμβατικής αφήγησης με την πολιτική αλληγορία, απεικονίζοντας το γάμο ως μια μεταφορά για την αιχμαλωσία της παλαιστινιακής ταυτότητας. Η προσέγγιση του Κλεϊφί είναι εντελώς ουμανιστική απηχόντας το ύφος των πολιτικών ντοκιμαντέρ, προσφέροντας έτσι μια πολυδιάστατη απεικόνιση των παλαιστινιακών δεινών”.

“Chronicle of a Disappearance” (Ελιά Σουλεϊμάν, 1996)
“Το ντεμπούτο του Ελιά Σουλεϊμάν σηματοδοτεί μια μεταβατική στιγμή στον παλαιστινιακό κινηματογράφο, καθώς αναμειγνύει την αυτοβιογραφία με τον πολιτικό σχολιασμό και την ιδιοσυγκρασιακή κωμωδία. Η ταινία περιλαμβάνει φαινομενικά ασύνδετες εικόνες που αντανακλούν την παράδοξη πραγματικότητα του παλαιστινιακού εκτοπισμού και τις παραξενιές της καθημερινής ζωής κάτω από την παλαιστινιακή κατοχή. Η ταινία ακολουθεί τον πρωταγωνιστή Σουλεϊμάν κατά την επιστροφή του στην Παλαιστίνη ύστερα από χρόνια εξορίας, ψηλαφώντας θεματικές όπως η αποξένωση, η ταυτότητα και η απώλεια. Το φιλμ αποθεώθηκε για το ευρηματικό στιλ του, το πώς ανακάτεψε την προσωπική περισυλλογή με μια ευρύτερη πολιτική κριτική, καθιερώνοντας τον Σουλεϊμάν ως μια ξεχωριστή φωνή του παγκόσμιου κινηματογράφου”.

“Paradise Now” (Χανί Αμπού-Ασάντ, 2005)
“Μία από τις δημοφιλέστερες, διεθνώς, παλαιστινιακές παραγωγές. Κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα καλύτερης διεθνούς ταινίας και ήταν υποψήφια για το αντίστοιχο Όσκαρ. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από δύο παιδικούς φίλους από το Ναμπλούς, οι οποίοι στρατολογούνται για μια αποστολή αυτοκτονίας στο Τελ Αβίβ. Μια κίνηση η οποία τους φέρνει αντιμετώπους με τους ηθικούς ενδοιασμούς τους, τις πεποιθήσεις τους και το βάρος της πράξης τους. Η ταινία επικροτήθηκε για τον πολύπλοκο τρόπο που χειρίστηκε τους χαρακτήρες της, εμβαθύνοντας στα συναισθηματικά και ψυχολογικά αδιέξοδα της ζωής υπό κατοχή, αντί να επιλέξει τον εύκολο δρόμο της θυματοποίησής τους. Αν και στην εποχή της ξεκινήσε πολλές συζητήσης γύρω από τον εξανθρωπισμό αυτών των ηρώων, εν τέλει αποτελεί μια πυκνή και πολυπρισματική αντίληψη της Παλαιστίνης”.

“When I Saw You” (Ανμαρί Γιασίρ, 2012)
“Αμέσως μετά το τέλος του Πολέμου των Έξι Ημερών (1967), ένα νεαρό αγόρι, ο Τάρεκ, και η μητέρα προσπαθούν να προσαρμοστούν στη νέα ζωή που τους περιμένει σε ένα προσφυγικό καταυλισμό της Ιορδανίας. Εκεί, ο Τάρεκ εξαιτίας των δύσκολων συνθηκών και της ανάγκης του να επανενωθεί με τον πατέρα του, αρχίζει να συναναστρέφεται Παλαιστίνιους μαχητές. Η ταινία εξερευνά τις θεματικές του εκτοπισμού, του αγώνα και της ανάγκης για επιστροφή στην πατρίδα μέσα από την οπτική γωνία ενός παιδιου. Όπως και στο ‘Salt of the Sea’, η Γιασίρ επενδύει σε μια συναισθηματικά φορτισμένη αφήγηση ούτως ώστε να δοθεί έμφαση στις πιο προσωπικές πτυχές της πολιτικής καταπίεσης. Το φιλμ υπογραμμίζει το κόστος του ξεριζωμού και του απωθημένου που είναι συνυφασμένα με το παλαιστινιακό προσφυγικό βίωμα”.

“The Wanted 18” (Άμερ Σομάλι & Πολ Κόουαν, 2014)
“Μια ξεχωριστή μίξη κινουμένων σχεδίων και ντοκιμαντέρ. Αφορά την αληθινή ιστορία των Παλαιστινιών στο Μπέιτ Σαχούρ οι οποίοι ανέθρεψαν μυστικά δεκαοκτώ αγελάδες για να παράγουν το δικό τους γάλα, ως μια μορφή μη βίαιης αντίστασης κατά τη διάρκεια της πρώτης Ιντιφάντα. Ο ισραηλινός στρατός αντιμετώπισε τις αγελάδες σαν απειλή εθνικής ασφάλειας και στη συνέχεια τις αιχμαλώτισε. Η ταινία υιοθετεί τις δυνατότητες του animation σε συνδυασμό με συνεντεύξεις των συμμετεχόντων για να αναδείξει την ευρηματικότητα της μη βίαιης ανυπακοής. Η αφήγηση χρησιμοποιεί επίσης ανθρωπιά και χιούμορ για να θίξει μια σχετικά άγνωστη παλαιστινιακή περίπτωση. Ένας φόρος τιμής στην ικανότητα καθημερινών υποκειμένων να αμφισβητούν την κατοχή με απροσδόκητα μέσα”.

“Mediterranean Fever” (Μάχα Χαζ, 2022)
Η ταινία εξετάζει την απρόσμενη φιλία που αναπτύσσουν δύο Παλαιστίνιοι άντρες στη Χάιφα. Από τη μία, ο Γουαλίντ είναι ένας συγγραφέας που ταλαιπωρείται από κατάθλιψη και από την άλλη, ο γείτονάς του ο Χαλάλ είναι ένας μικρο-εγκληματίας. Οι προσωπικές μάχες τους, τα ζητήματα ψυχικής υγείας και το αντίκτυπό τους σε μια καταπιεσμένη ρουτίνα, έρχονται στο προσκήνιο ως θεματικές που ελάχιστα έχουν απασχολήσει το παλαιστινιακό σινεμά. Το έργο της Χαζ επιλέγει μια πιο διακριτική και αντιπροσωπευτική απεικόνιση της παλαιστινιακής ύπαρξης, χρησιμοποιώντας πολλαπλές ποιότητες και μαύρο χιούμορ, επιδεικνύοντας τη στροφή του παλαιστινιακού σινεμά προς πιο προσωπικές ιστορίες που απηχούν ένα ευρύτερο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο”.